هخامنشیان
پارسیان مردمانی از اقوام ایرانی هستند که نزدیک به سه هزار سال پیش از میلاد مسیح به فلات ایران آمدند. پارسیان باستان از قوم آریایی پارس یا پارسواش بودند که در سنگ‌نوشته‌های آشوری از سده نهم پیش از میلاد، نام آنان دیده می‌شود. پارس‌ها هم‌زمان با مادها به بخش‌های باختری ایران سرازیر شدند و پیرامون دریاچه ارومیه و منطقه اردلان جای گرفتند.
با ناتوانی دولت ایلام، نفوذ خاندان پارس به خوزستان و بخش‌های مرکزی فلات ایران گسترش یافت. در سال ۵۵۳ پ.م. کوروش بزرگ، همه‌ی پارس‌ها را علیه ماد برانگیخت. در جنگ بین لشکریان کوروش و ماد، چندی از سپاهیان ماد به کوروش پیوستند و در نتیجه سپاه ماد شکست خورد. پس از شکست مادها، کوروش در پاسارگاد شاهنشاهی هخامنشی را پایه‌گذاری کرد، پادشاهی او از ۵۲۹–۵۵۹ پیش از میلاد است.
این دولت تقریباً همه جهان متمدن آن روز را دربرمی‌گرفت و از این رو، شاهنشاهی هخامنشی نخستین و تنها حکومتی بود که همه جهان را برای بیش از دو سده یکپارچه کرد. امپراتوری ایران در اوج گستره خود در سال ۴۸۰ پیش از میلاد هشت میلیون کیلومتر مربع، از دره سند در هند تا رود نیل در مصر و ناحیه بنغازی در لیبی امروز و از رود دانوب در اروپا تا آسیای مرکزی، وسعت داشت که آن را تبدیل به وسیع‌ترین امپراتوری باستانی تاریخ جهان کرد.
پرچم در دوره هخامنشیان:
عقاب سمبل کشور ایران در دروه هخامنشی: سلسله هخامنشی عقاب را به لحاظ اینکه میان مخلوقات روی زمین قوی‌ترین بینایی را دارد و به ارتفاع می‌رود تا بتواند همه جوانب را ببیند انتخاب نمودند. دایره بالای سر عقاب سمبل تفکر سه بعدی داشتن و در دست‌های عقاب سمبل هدایای آزادی و رفاه ملی بود که برای مردم سرزمین خود به ارمغان می‌آورد.
زبان و خط در دوره هخامنشیان:
کتیبه‌های شاهان هخامنشی بعضی در سه زبان یعنی به پارسی قدیم، عیلامی و آشوری نوشته شده و برخی فقط به پارسی قدیم. این کتیبه‌ها را به استثنای زبان آرامی، به خطوط میخی یعنی با علاماتی که شبیه میخ است نوشته‌اند. خط میخی پارسی از خطوط میخی عیلامی و آشوری به مراتب آسان‌تر است، زیرا تقریباً برای هر صدایی علامتی هست.
پول در دوره هخامنشیان:
دَریک سکه زر در دوره هخامنشی، با وزن ۸/۳۵ تا ۸/۴۲ گرم بوده‌است.
گمان می‌رود تاریخ نخستین ضرب سکه دریک ۵۱۴ پیش از میلاد باشد.
لباس در دوره هخامنشیان:
در سنت ایران باستان، سه طبقه اجتماعی از طریق رنگ لباس‌هایشان متمایز می‌شدند: ارتشیان به رنگ قرمز، کاهنان سفید و کشاورزان آبی می‌پوشیدند. این اثر رنگی را می‌توان در برخی از آثار به جای مانده از دوره هخامنشی مشاهده کرد. طبق شواهد، پادشاه برای نشان دادن اقتدار خود بر هر سه طبقه، لباسی از سه رنگ قرمز، آبی و سفید به تن می‌کرده است. در تخت جمشید به خوبی می‌توان سبک پوشش درباریان را مشاهده کرد.
مکان‌های مهم به‌جامانده از دوره هخامنشیان:
پاسارگاد:
نام پاسارگاد از نام قبیله‌ی شاهان پارسی گرفته شده که «آنان که گُرز گران می‌کشند» معنی می‌داده و در اصل به معنی نیکان روزگار است. کتیبه‌ی سه زبانه‌ای که روی درگاه‌های هر ۳ کاخ دیده می‌شود و همچنین نوع معماری و شیوه‌ی سنگ‌تراشی، نشان می‌دهد که زمان شروع ساخت این مجموعه در زمان کوروش بزرگ بوده است. مهم‌ترین بخش مجموعه‌ی پاسارگاد، بنای آرامگاه کوروش بزرگ است که در میان باغ‌های سلطنتی قرار داشته.
تخت جمشید:
تخت جمشید نام امروزی «پارسَه» که به زبان پارسی باستان است که یونانیان آن را «پِرسپولیس» نامیدند. ساخت تخت جمشید در حدود ۲۵ قرن پیش در دامنه غربی کوه رحمت و در زمان داریوش کبیر آغاز گردید و در ساخت این بنا معماران، هنرمندان و کارگران زیادی از ملت‌های مختلف شرکت داشتند. سرانجام مجموعه کاخ‌های تخت جمشید، ۳۳۰ سال پیش از میلاد به دست اسکندر مقدونی به آتش کشیده شد اما کاخ آپادانا از مهم‌ترین بناهای بر جای مانده است.
افراد برجسته‌ی دوره هخامنشیان:
• کوروش: کوروش نوه آستیاگ از دودمان ماد و سردودمان هخامنشیان پارس است. کوروش کبیر معروف به کوروش دوم نخستین شاه و بنیان‌گذار دودمان شاهنشاهی هخامنشی است. کوروش کبیر، به‌خاطر بخشندگی، بنیان گذاشتن حقوق بشر، پایه‌گذاری نخستین امپراتوری چند ملیتی و بزرگ جهان، آزاد کردن برده‌ها و بندیان، احترام به دین‌ها و کیش‌های گوناگون، گسترش تمدن و غیره شناخته شده‌است.
• داريوش: وی در سال ۵۲۱ بر تخت پادشاهی ايران رسید. او ساخت کاخ تخت جمشید را آغاز نمود و بعد از سه سال بررسی و ساختن ماکت از کاخ تخت جمشید با کمک مهندسين خلاق که بعدها به موزه هنر تمام کشورها شناخته شد بنای اين کاخ جاودانه را گذاشت و بيش از نیمی از آن را در زمان خود ساخت و ادامه آن توسط جانشينش خشيارشا تکميل و بعد از وي فرزند او انجام گرفت.داریوش هخامنشی ۲۵۰۰ سال پیش کانالی ساخت که بعدها به کانال سوئز معروف گردید. طول این کانال دریایی به بیش از ۱۶۱ کیلومتر می‌رسیده است و از عرض آن دو کشتی به راحتی عبور می‌کردند. داریوش، ایران را به بزرگ ترین کشور جهان آن روز مبدل کرد (بیش از ۲۸ کشور). او آموزش رایگان را برای قشر عوام کشور به صورت اجباری در آورد و طرح سواد آموزی را اجباری نمود و … .
• خشايارشا: فرزند داريوش. او يکي از پادشاهان هخامنشيان بود که وي را فاتح سرزمين‌های آتن اروپا مي‌دانند.
• بوبراندا: از نخستین مهندسان ایرانی در زمان خشایارشا.
• ستاسپ: دریانورد و مکتشف در زمان حکومت خشایارشا.
• آرتاخه: مهندس و سازنده کانال آتوس در زمان خشایارشا.
• اسکیلاس: دریانورد و مکتشف و مهندس سازنده قنات در زمان حکومت داریوش.
• آريوبرزن: سردار بزرگ ايران که با شهامتی درخور ستايش و ماندگار لشگر ايران، تا آخرين لحظه در برابر ارتش اسکندر مقاومت نمود و جان سپرد.
• استانس: شیمیدان در زمان سلسه هخامنشیان و استاد دموکریتوس.