سلوکیان
سلوکیان، نام یک دولت مقدونی-یونانی بود که میان سال‌های ۳۱۲ تا ۶۴ پیش از میلاد (۲۴۸ سال) بر آسیای غربی فرمان می‌راند. پس از مرگ اسکندر سرزمین‌های او میان سردارانش تقسیم شدند. سلوکیان جانشینان سلوکوس یکم بودند که در سال ۳۰۶ پیش از میلاد به قدرت رسید.
همچنین مصر به دودمان بطلمیوسی رسید و یونان به همراه بخش‌های اروپایی امپراتوری اسکندر در قالب پادشاهی مقدونیه باقی ماند.
پس از مرگ اسکندر (۳۲۳ پیش از میلاد) فتوحاتش میان سردارانش تقسیم شد و بیشتر متصرفات آسیایی او که ایران هسته‌ی آن بود به سلوکوس اول رسید. به این ترتیب ایران تحت حکومت سلوکیان درآمد. پس از مدتی پارت‌ها نفوذ خود را گسترش دادند و سرانجام توانستند عاملی برای نابودی سلوکیان شوند.
از دویست و چهل و هشت سال (۳۱۲-۶۴ پیش از میلاد) مدت سلطنت آنان، ایران بیش از شصت و پنج سال (۳۱۲-۲۴۷ پیش از میلاد) به تمام شکل در تحت فرمان آنان باقی ماند.
سلوکوس شهر سلوکیه را در نزدیکی بابل ساخت. پس از چیرگی بر شهرهای ایران به هندوستان رسید ولی در آنجا چندره گوپتا، پادشاه هند، جلوی پیشروی او را گرفت. کار این دو به آشتی کشید و چندره گوپتا هم ۵۰۰ فیل به او پیشکش کرد.
فرمانروایی جانشینان سلوکوس برپایه‌ی گونه‌ای ائتلاف سرداران و نظامیان مقدونی شکل گرفته بود. با گذشت زمان، بخش باختری پادشاهی سلوکی به میدان نبرد و درگیری پیوسته بدل‌گشت زیرا که دولت آنتیگون یکم در یونان و دولت بطلمیوسی مصر به سوریه چشم طمع دوخته بودند.
پس سلوکیان، شهر انطاکیه در نزدیکی شام را بنیاد نهادند و آن را پایتخت خویش گرداندند تا به کانون درگیری نزدیک باشند.
سلوکیان در نزدیک دویست و پنجاه سال پادشاهی نتوانستند کشورشان را از تشنج بازدارند. آنان نزدیک به ۱۷۰ سال را بر سرزمین‌های باختری و ۷۰ سال را بر بخش‌های خاوری ایران فرمان راندند.
در آینده عامل‌هایی چون برپایی دودمان اشکانی در خاور و شمال خاوری ایران و فشارشان بر سلوکی‌ها، شکست از روم در سال ۱۹۰ در مگنزیا، برپایی دولت یونانی باختر به دست دیودوتوس و سرانجام چیرگی روم بر دولت کوچک آن‌ها در ۶۴ پیش از میلاد در سوریه، سلوکیان را به نابودی کشاند.
اسکندر مقدونی، فقط ۲۰ سال داشت که پادشاه دولت شهر مقدونیه در یونان شد. او تنها در مدت ۱۳ سال، یک امپراتوری وسیع را که از مصر تا هند کشیده شده بود، بوجود آورد. هنگامی که او در سال ۳۲۳ قبل از میلاد از دنیا رفت، او را در یک تابوت طلایی قرار دادند و در شهر مصری اسکندریه دفن کردند. اسکندر ایرانی‌ها را که تحت حکومت داریوش سوم بودند، در جنگ ایسوس، شکست داد و شهر سلطنتی ایران، تخت جمشید را در یک جشن به آتش کشید.
زبان و خط در دوره سلوکیان:
آنچه محقق است این که با آمدن اسکندر به ایران و انقراض سلسله هخامنشی، دوران انحطاط و فترت ادبی ایران شروع شد.
می‌توان گفت با اقداماتی که اسکندر در قبال آثار به جای مانده از دوران شکوفایی ایران نسبت به زمان خود یعنی مادها و هخامنشیان انجام داده، اگر مردم با سنت شفاهی خود به حفظ آثار نمی‌پرداختند و یا کتیبه‌های حجاری شده و آثار سنگی و سفالینه‌ها بطور طبیعی باقی نمی‌ماند، احتمال داشت ما به هیچ وجه از آن دوران اطلاعی نداشته و به ترویج علوم و معارف یونانی بپردازیم. سلوکیان می خواستند خط و زبان یونانی را در ایران رواج دهند اما نتوانستند.
مکان‌های مهم به‌جامانده از دوران سلوکیان:
معبد خورهه:
معبد خورهه مربوط به دوره سلوکیان است و در شمال شرق شهرستان محلات واقع شده و در منطقه پشت گدار قرار دارد و از شمال به رشته کوه‌های هفتاد قله و از جنوب به رشته کوه‌های یخچال مرتبط شده است.
در هنگام کاوش‌ها، تعدادی سفال و چند تکه نقره متعلق به این دوره کشف و متوجه شدند ساختمان خورهه، ترکیبی از ۳ ساختمان مرتبط به هم بوده است.
معبد لائودیسه:
تپه معبد سلوکی در نهاوند همدان، به معبد “لائودیسه” معروف است. این معبد را آنتیو خوس، پادشاه سلوکی، برای خواهر خود، ملکه لائودیسه، بنا کرده است. در این محل یکی از مجسمه‌ها الهه‌ای را نشان می‌دهد که سرش هلال خورشید بوده و گل زنبقی در میان آن قرار گرفته و در دست‌هایش شاخه‌ای پر از میوه است که این مجسمه ملکه لائودیسه، الهه فراوانی یونان باشد.
لباس در دوره سلوکیان:
هرگاه در فرم تن‌پوش‌های دوره سلوکی و تزییناتی که برای آن قائل شده‌اند دقیق شویم به شلوغی و انسجام نداشتن موتیف‌ها (طرح تزیینات روی پارچه لباس) و به طور کلی برش و دوخت تن‌پوش‌ها که تفاوت فاحشی با دوره‌ی هخامنشیان دارد، پی می‌بریم. در این دوران می‌توان پیکره‌های برنزی آتنا الهه یونانی را با لباسی که همانند لباس یونانیان شکل خاصی ندارد مشاهده کرد.